Podstawy pasm amatorskich

Definicja pasm amatorskich

Pasma amatorskie to zakresy częstotliwości radiowych przyznawane radioamatorom do celów niekomercyjnych. Są one wykorzystywane przez licencjonowanych operatorów radiowych do prowadzenia łączności, eksperymentów technicznych oraz szerzenia wiedzy o radiokomunikacji. Pasma te są przydzielane na zasadach międzynarodowych przez Międzynarodową Unię Telekomunikacyjną (ITU) oraz regulowane na poziomie krajowym przez odpowiednie organy, takie jak Urząd Komunikacji Elektronicznej (UKE) w Polsce.

Międzynarodowe regulacje

ITU, w ramach swoich regulacji, dzieli pasma częstotliwości radiowych na różne zakresy, z których pewne fragmenty są dedykowane dla służby amatorskiej. Każde pasmo ma przypisaną określoną szerokość i jest przeznaczone do określonych rodzajów łączności, np. telegrafii (CW), telefonii (SSB), czy łączności cyfrowych. Kraje członkowskie ITU mogą dostosować te przepisy do swoich lokalnych potrzeb, jednak podstawowe zasady pozostają zharmonizowane na poziomie globalnym.

Zakresy częstotliwości krótkofalarskich

Podział na pasma

Pasma amatorskie są podzielone na kilka głównych zakresów, z których najważniejsze to pasma HF (High Frequency), VHF (Very High Frequency) i UHF (Ultra High Frequency). Każde z tych pasm ma inne właściwości propagacyjne i zastosowania.

• Pasma HF (3-30 MHz): Są to częstotliwości wykorzystywane głównie do łączności dalekosiężnych (DX), szczególnie popularne wśród krótkofalowców. Typowe pasma HF to 3,5 MHz (80 metrów), 7 MHz (40 metrów), 14 MHz (20 metrów), 21 MHz (15 metrów) i 28 MHz (10 metrów).
• Pasma VHF (30-300 MHz): Używane głównie do łączności lokalnych i regionalnych. Najbardziej popularne jest pasmo 144-146 MHz (2 metry), które jest intensywnie wykorzystywane w łącznościach FM oraz w systemach przemienników.
• Pasma UHF (300 MHz – 3 GHz): Wykorzystywane głównie w łącznościach miejskich oraz satelitarnych. Przykładowe pasma to 430-440 MHz (70 centymetrów), które jest popularne w łącznościach lokalnych i przez satelity amatorskie.

Przykłady częstotliwości

Najczęściej używane częstotliwości krótkofalarskie to:

• 3,5 MHz (80 metrów): Pasmo do łączności nocnych, bardzo popularne w zimie, ze względu na dobrą propagację w tych warunkach.
• 7 MHz (40 metrów): Pasmo do łączności dalekosiężnych w nocy i średniodystansowych w ciągu dnia.
• 14 MHz (20 metrów): Jedno z najbardziej uniwersalnych pasm, umożliwiające łączności na duże odległości przez całą dobę.
• 144-146 MHz (2 metry): Pasmo do lokalnych łączności FM oraz pracy przez przemienniki.
• 430-440 MHz (70 centymetrów): Używane w łącznościach przez satelity amatorskie oraz w lokalnych łącznościach FM.

Charakterystyka poszczególnych pasm

Pasma HF (High Frequency)

Pasma HF obejmują zakresy częstotliwości od 3 do 30 MHz. Są one idealne do prowadzenia łączności dalekosiężnych, ponieważ fale radiowe w tym zakresie mogą odbijać się od jonosfery, co umożliwia łączność na tysiące kilometrów. Pasma te są wykorzystywane do prowadzenia łączności DX, czyli na duże odległości, co jest jednym z głównych celów wielu radioamatorów. Każde z pasm HF ma swoje specyficzne właściwości propagacyjne, zależne od pory dnia, roku i aktywności słonecznej.

Pasma VHF (Very High Frequency)

Pasma VHF obejmują zakres od 30 do 300 MHz. Charakteryzują się tym, że fale radiowe w tym zakresie propagują głównie w linii prostej, co ogranicza zasięg do komunikacji lokalnej lub regionalnej, zazwyczaj do kilkudziesięciu kilometrów. Pasma te są szeroko wykorzystywane do łączności FM, pracy przez przemienniki oraz w łącznościach satelitarnych, gdy sygnał jest odbierany i retransmitowany przez satelitę.

Pasma UHF (Ultra High Frequency)

Pasma UHF, od 300 MHz do 3 GHz, są używane głównie w łącznościach krótkiego zasięgu, miejskich oraz w łącznościach satelitarnych. Ze względu na krótki zasięg fal w tym zakresie, pasma UHF są idealne do pracy w zatłoczonych obszarach miejskich, gdzie odbicia od budynków mogą czasami zwiększać zasięg sygnału. Używane są również w systemach transmisji cyfrowej oraz w komunikacji za pośrednictwem satelitów amatorskich.

Zastosowanie poszczególnych pasm

Łączności dalekosiężne (DX)

Pasma HF są idealne do prowadzenia łączności dalekosiężnych, często na tysiące kilometrów. Krótkofalowcy, korzystając z tych pasm, mogą nawiązywać kontakty z innymi operatorami na całym świecie, co jest jednym z najbardziej satysfakcjonujących aspektów krótkofalarstwa. Pasma takie jak 14 MHz czy 21 MHz są szczególnie popularne w czasie wysokiej aktywności słonecznej, która poprawia propagację.

Łączności lokalne i regionalne

Do łączności lokalnych najczęściej używane są pasma VHF i UHF, takie jak 144 MHz i 430 MHz. W tych pasmach prowadzone są łączności FM, często z wykorzystaniem przemienników, które pozwalają na komunikację z większą liczbą radioamatorów w regionie. Przemienniki, umieszczone na dużych wysokościach, mogą znacznie zwiększyć zasięg komunikacji.

Łączności satelitarne

Krótkofalowcy korzystają również z pasm UHF i VHF do łączności przez satelity amatorskie. Satelity te, znane jako „AMSAT-y”, odbierają sygnał z Ziemi i retransmitują go, umożliwiając komunikację na znaczne odległości, często między kontynentami. Popularne pasma do łączności satelitarnych to 144 MHz i 430 MHz, gdzie często stosowane są emisje FM, SSB oraz różne emisje cyfrowe.

Zasady korzystania z pasm amatorskich

Regulacje prawne

Korzystanie z pasm amatorskich jest ściśle regulowane przez prawo. W większości krajów, w tym w Polsce, wymagane jest posiadanie odpowiedniej licencji radiowej, która uprawnia do nadawania na określonych pasmach z określoną mocą. Licencje te są przyznawane po zdaniu egzaminu, który obejmuje wiedzę techniczną, zasady etykiety radiowej oraz przepisy regulujące korzystanie z pasm amatorskich.

Etiquette radiowa

Radioamatorzy są zobowiązani do przestrzegania zasad dobrego zachowania na falach. Należy unikać zakłócania innych użytkowników, szanować pasma przydzielone do różnych rodzajów emisji oraz dbać o jakość nadawanych sygnałów. Etykieta radiowa to nie tylko przestrzeganie przepisów, ale także dbałość o kulturę i profesjonalizm w kontaktach radiowych.

Pasma amatorskie stanowią niezwykle różnorodne środowisko dla radioamatorów, umożliwiając nawiązywanie kontaktów na różne odległości i z użyciem różnych technologii. Znajomość ich właściwości oraz zasad korzystania z nich jest kluczowa dla efektywnej i przyjemnej pracy na falach.